🟣 अवघ्या ११ वर्षाच्या मुलीने
प्लूटो ग्रहाला नाव दिले !
वृत्त एकसत्ता न्यूज
संकलन : आकाश भाग्यवंत नायकुडे
मुंबई दिनांक 23/03/2025 : आपल्याकडे कोणताही नवीन शोध लागला की त्याचं नाव काय ठेवायचं याच्या मोठमोठ्या चर्चा होतात. तेही बरोबरच आहे म्हणा. एखाद्या भन्नाट शोधाला तेवढंच भन्नाट नाव पण हवं ना. १९३० साली शोध लागलेल्या ‘प्लुटो’ ग्रहाचं नाव एका ११ वर्षाच्या मुलीच्या सांगण्यावरून ठेवण्यात आलं होतं. आज जरी आपण ‘प्लुटो’ ला ग्रह मानत नसलो, तरी लहान मुलीनं एका ग्रहाचं नामकरण करणं म्हणजे अफाटच.
आपल्या सौरमालेतील सर्व ग्रहांची इंग्रजी नावं ही रोमन देवदेवतांवरून घेतलेली आहेत. काही शास्त्रज्ञांनी आपली स्वत:ची किंवा बाकीच्यांची नावं नवीन शोधलेल्या ग्रहांना चिकटवण्याचा प्रयत्न करुन पाहिला, पण ती नावं फारशी प्रचलित झाली नाहीत. उदा. ज्याने नेपच्यून ग्रह शोधला त्या व्हेरिए या संशोधकाने स्वत:चं नाव देण्याचा प्रयत्न केला. तसंच युरेनस ग्रहाचा शोध लावणारा विल्यम हर्षेल ने युरेनसचं नाव किंग जॉर्ज तिसरा याच्या स्मरणाप्रीत्यर्थ जॉर्जियन प्लॅनेट असं ठेवलं होतं. पण ते नाव सुद्धा फारसं वापरलं गेलं नाही.
१८ फेब्रुवारी १९३० रोजी क्लाईड टॉम्बाघ या शास्त्रज्ञाने ‘प्लुटो’ ग्रहाचा शोध लावला आणि परत एकदा जगातली सगळी डोकी एखादं सॉलिड नाव शोधण्यासाठी धडपडू लागली. काही जणांना रोमन देवदेवतांवरून घेतलेली नावं ठेवण्याची प्रथा कायम ठेवायची होती, तर काही जणांना ही पद्धत मोडायची होती. बऱ्याच सुचवण्या आल्या होत्या आणि येतच होत्या. पण अल्पावधीतच सगळ्या नावांना मागे टाकून ‘प्लुटो’ हे नाव पुढे आलं आणि लवकरच फेमस सुद्धा झालं.
ऑक्सफर्ड मधे राहणारी ११ वर्षाची चिमुरडी व्हेनेशिया बर्नी ही ग्रीक पुराणातील गुन्हेगारीचा देव असलेल्या ‘प्लुटो’ मुळे भलतीच प्रभावित झाली होती. तिनं हे नाव तिच्या आजोबांना, फॉल्कनर मॅडन जे ऑक्सफर्ड युनिव्हरसिटी मधे लायब्ररियन होते, त्यांना सांगितलं. त्यांनी ते ॲस्ट्रोनॉमीचे प्रोफेसर हर्बट टर्नर यांना कळवलं व प्रोफेसर टर्नर यांनी लॉवेल वेधशाळेला कळवलं. हळूहळू एकेक टप्पा पार करत "प्लुटो" हे नाव फायनलला पोहोचलं.
फायनलला मिनर्व्हा, क्रोनस आणि प्लुटो या तीन नावांत लढत झाली. पण मिनर्व्हा हे नाव आधीच एका उपग्रहाला दिलं असल्यानं ते बाद ठरवण्यात आलं. तसंच क्रोनस हे नाव ज्यानं सुचवलं, तो लॉवेल वेधशाळेतलाच एक बडतर्फ झालेला शास्त्रज्ञ होता. त्यामुळे निवड समितीच्या सदस्यांचा त्याच्यावर रोष होताच. त्यामुळे तो सुद्धा रिंगणाच्या बाहेर फेकला गेला आणि प्लुटोला निर्विवाद विजय मिळाला.
नातीच्या या यशावर खूष होऊन तिच्या आजोबांनी तिला ५ डॉलर्स म्हणजे आताचे जवळपास ४५० डॉलर्स भेट म्हणून दिले होते. पुढे तर हे नाव एवढं प्रसिद्ध झालं की, वॉल्ट डिस्नेच्या प्रसिद्ध कुत्र्याचं नाव सुद्धा या ग्रहाच्या नावावरून प्लुटो ठेवण्यात आलं. आजही ही कथा वाचून ‘मूर्ती लहान पण कीर्ती महान’ या विधानाची सत्यता आपल्याला पटते.
संकलन : मिलिंद पंडित, कल्याण.
0 टिप्पण्या