"कर्ज थकीत होऊ नये यासाठी घ्यावयाची काळजी , उपाययोजना आणि वसुली प्रक्रियेत संरक्षणाचे अधिकार"

 

"कर्ज थकीत होऊ नये यासाठी घ्यावयाची काळजी , उपाययोजना आणि वसुली प्रक्रियेत संरक्षणाचे अधिकार"

वृत्त एकसत्ता न्यूज

संकलन : आकाश भाग्यवंत नायकुडे

मुंबई दिनांक 13/11/2024 : 

*कर्ज थकीत होऊ नये म्हणून घ्यावयाची काळजी :

1. योजनेनुसार बजेट आखा : कर्ज घेतल्यावर मासिक हफ्त्याचा नियमित भरणा करण्यासाठी आपले बजेट व्यवस्थापित करा. आपल्या उत्पन्नावर आधारित एक योजनाबद्ध बजेट तयार करा, ज्यात कर्ज हफ्ता प्राधान्याने समाविष्ट असावा.

2. विचारपूर्वक कर्ज घ्या : फक्त गरजेपुरते आणि आपल्या परतफेडीच्या क्षमतेनुसारच कर्ज घ्या. आवश्यक तेवढेच कर्ज घेऊन त्याची वेळेत परतफेड करणे सोपे जाईल.

3. आर्थिक आकस्मिकतेसाठी निधी ठेवा : आकस्मिक आर्थिक संकटांमध्ये वापरण्यासाठी काही रक्कम बाजूला ठेवा. यामुळे कठीण प्रसंगी कर्जाचा हफ्ता थकणार नाही.

4. आधीपासूनच कर्जाची माहिती ठेवा : कर्जाची व्याजदर, मुदत आणि इतर अटी व्यवस्थित समजून घेऊन नंतरच कर्ज घ्या. तसेच नियमित स्मरणपत्रे सेट करा जेणेकरून आपण हफ्ता भरण्याचे विसरू नये.

5. बँक किंवा वित्तिय कंपनीशी संवाद ठेवा : जर आर्थिक समस्या येणार असल्याचे जाणवत असेल, तर बँक किंवा संबंधित वित्तिय कंपनीशी आधीच लेखी संपर्क साधा. त्यांनी काही पर्याय दिल्यास त्यांचा विचार करावा.

 *कर्ज थकीत झाल्यास काय करावे :

1. बँके किंवा वित्तिय कंपनीशी संवाद साधा : कर्ज थकीत झाल्यावर त्वरित संबंधित बँक /वित्तिय कंपनीस कळवा. आर्थिक समस्या असल्यास समन्वय साधून हफ्ता स्थगिती किंवा पुर्नतयारीचा पर्याय विचारू शकता.

2. रिस्ट्रक्चरिंगचा पर्याय : बँका किंवा वित्तीय संस्था कर्ज पुनर्रचना (रिस्ट्रक्चरिंग) करतात. यामध्ये परतफेडीसाठी आणखी वेळ दिली जाऊ शकते, त्यामुळे परतफेडीचे ओझे कमी होते.

3. सेटलमेंट योजना : काही ठराविक केसेसमध्ये बँका कमी रक्कम भरून खाते बंद करण्याची ऑफर देऊ शकतात. परंतु, यामुळे क्रेडिट स्कोर खराब होऊ शकतो, म्हणून योग्य समुपदेशन घेतल्याशिवाय हा निर्णय घेऊ नका.

 *वसुली अधिकारी त्रास देत असतील तर काय करावे :

बॅंकेचे किंवा वित्तिय कंपनीचे वसूली अधिकारी नियमांनुसार नक्कीच कारवाई करू शकतात. परंतु जर नियमबाह्य पद्धतीने काही होत असेल तर काय करावे, नियम काय असतात हे सामान्य कर्जदारांना माहिती नसत...

1. आरबीआय नियमांची माहिती ठेवा : वसुली अधिकाऱ्यांना आरबीआयने विशिष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे दिली आहेत. त्या अंतर्गत अधिकारी फक्त कार्यालयीन वेळेतच संपर्क साधू शकतात, तसेच धमकावणे, अश्लील शब्द वापरणे, किंवा विनाकारण त्रास देणे हे सर्व बेकायदेशीर आहे.

2. प्रत्येक संवादाची नोंद ठेवा : वसुली अधिकाऱ्यांनी केलेले सर्व कॉल्स, मेसेजेस आणि इतर संवादांची नोंद ठेवा. यामुळे भविष्यात तक्रार दाखल करताना पुरावे ठेवता येतील.

3. पोलिस ठाण्यात तक्रार : वसुली अधिकाऱ्यांनी विनाकारण त्रास दिला असल्यास जवळच्या पोलिस ठाण्यात तक्रार दाखल करा. त्यात त्यांचे वर्तन, कॉल्स किंवा धमकावण्याचे उदाहरण स्पष्टपणे नमूद करा.

4. वकीलांचा सल्ला घ्या : कायदेशीर कारवाईसाठी आपल्याला वकीलाचा सल्ला घ्यावा. वकील आपल्याला तक्रार दाखल करण्यात मदत करू शकतात.

 *कर्ज वसुली संबंधित काही महत्त्वाचे नियम :

- ग्राहकांची गोपनीयता आणि आदर : आरबीआयच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, कर्ज वसुली दरम्यान ग्राहकांच्या गोपनीयतेचा आदर केला पाहिजे.  

- दबाव आणणे आणि त्रास देण्यास बंदी : वसुली अधिकारी धमकावण्याचे, अपमानास्पद वर्तन करणारे, किंवा शारीरिक शक्तीचा वापर करून त्रास देण्याचे प्रकार करू शकत नाहीत.

- संपर्क वेळ : अधिकारी फक्त सकाळी 8 ते संध्याकाळी 7 या वेळेतच संपर्क करू शकतात.

 *वसुली अधिकारी विरूध्द तक्रार कोठे व कशी नोंदवावी: 

1. बँकेच्या ग्राहक सेवा विभागाशी संपर्क : प्रथम आपण आपल्या बँकेच्या ग्राहक सेवा विभागाशी संपर्क साधून तक्रार नोंदवावी. यामुळे तक्रारीचे प्रकरण बँकेच्या स्तरावरून सोडवता येऊ शकते.

2. बँकिंग लोकपालाकडे तक्रार : जर बँक तक्रारीवर कार्यवाही करत नसेल, तर आपण आरबीआयच्या बँकिंग लोकपालाकडे तक्रार दाखल करू शकता. यासाठी आरबीआयच्या अधिकृत संकेतस्थळावर अर्ज करता येतो.

3. ग्राहक संरक्षण फोरम : ग्राहकांसाठी विशेष ग्राहक संरक्षण फोरमही उपलब्ध आहेत, जेथे आपण वसुली अधिकाऱ्यांच्या गैरवर्तनाबाबत तक्रार दाखल करू शकता.

4. ऑनलाईन तक्रार अर्ज : आरबीआयच्या वेबसाईटवर बँकिंग लोकपालासाठी ऑनलाइन अर्ज उपलब्ध आहे, ज्याद्वारे आपण तक्रार नोंदवू शकता.

 महत्वाचे: 

वसुली अधिकारी यांचेकडे त्यांचे संबंधित कंपनीचे ओळखपत्र आहे का? नक्की तपासून पहा. किंवा वसूली एजंट असतील तर संबंधित बँक /वित्त कंपनीस अधिकृत आहेत का याची खात्री करा. फसवणूक टाळण्यासाठी  रोख रक्कम देऊ नका. 

 निष्कर्ष: 

कर्ज परतफेड करणे अत्यंत आवश्यक आहे. कर्ज घेतानाच  कर्ज थकीत होऊ नये म्हणून नियोजनपूर्वक खर्च व्यवस्थापन, हफ्त्यांचा वेळेवर भरणा आणि संबंधित बँक किंवा वित्तिय कंपनीशी नियमित संवाद साधणे आवश्यक आहे. आर्थिक अडचण आल्यास पुनर्रचना किंवा सेटलमेंट पर्याय विचारावा. 

वसुली अधिकाऱ्यांकडून त्रास दिला गेल्यास आरबीआयच्या नियमांचा आधार घ्यावा, तसेच योग्य ठिकाणी तक्रार नोंदवावी. यामुळे कर्जाचे व्यवस्थापन सुलभ होईलच व आपल्या हक्कांचे संरक्षणही करता येईल.

लेखक: नंदन पंढरीनाथ दाते.

Professional Financial Advisor, 

Financial Risk Advisor, Digital Transformation Consultant BFSI