राष्ट्रपिता महात्मा गांधी

राष्ट्रपिता महात्मा गांधी

अकलूज वैभव न्यूज नेटवर्क/ वृत्त एकसत्ता न्यूज

संग्राहक : आकाश भाग्यवंत नायकुडे

मुंबई दिनांक 02/10/2024 : आज राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांच्या १५५ व्या जयंती निमित्त त्यांना विनम्र अभिवादन करताना, त्यांच्या विचारांचा आधार घेऊन वर्तमानातील परिस्थितीवर विचार करणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. गांधीजींनी आपल्याला दिलेली 'गावांचं महत्त्व' ही संकल्पना आजही तेवढीच महत्त्वाची आहे, जरी आपण शहरीकरणाच्या दिशेने झपाट्याने वाटचाल करत असलो तरी. गांधीजींच्या मते, भारताची खरी शक्ती गावांमध्ये वसलेली आहे. त्यांचं म्हणणं होतं की, जर भारतातील गावं सशक्त, स्वयंपूर्ण आणि आत्मनिर्भर झाली, तर देशाच्या विकासाचा पाया भक्कम होईल.

गांधीजींचं स्वप्न असलेल्या स्वयंपूर्ण गावांमध्ये प्रत्येक माणूस स्वावलंबी असेल, जिथं शेतकरी, कारागीर, आणि स्थानिक व्यवसाय वाढतील. त्यांनी ग्राम स्वराज्याची संकल्पना मांडली होती, जिथे प्रत्येक गाव एक स्वतंत्र युनिट असावं, ज्याचं प्रशासकीय आणि आर्थिक व्यवस्थापन गावकऱ्यांच्या हाती असेल.गांधीजींना गावांमध्ये स्वराज्य याचा अर्थ व्यापक आहे. कारण, भारताचा आत्मा गावांमध्ये आहे, अशी गांधीजींची धारणा होती. खरे तर, नेहमी गाव हेच गांधीजींच्या विचारांचे केंद्र होते.

*सध्याच्या काळातील गावांचं शहरीकरण

परंतु आजच्या काळात, शहरीकरणामुळे गावांची रूपं बदलत आहेत. शहरीकरणाच्या प्रक्रियेमुळे अनेक ग्रामपंचायती नगरपंचायत, नगरपरिषद यामध्ये रूपांतरित होत आहेत. यातून शासकीय व्यवस्थेत बदल होत असले तरी, मूलभूत पातळीवर नागरिकांच्या समस्या वाढत असल्याचे दिसून येते. गावांच्या शहरीकरणामुळे स्थानिक संसाधनांचा वापर वाढतो, परंतु त्याचबरोबर ताणही येतो. जमीन हस्तांतरण, शेतीच्या जमिनींचं प्लॉटिंग यांसारख्या गोष्टींमुळे शेतकऱ्यांची जमीन संपत चालली आहे, आणि ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी कमी होत आहेत.

गांधीजींच्या विचारांचा सध्याच्या काळातील महत्त्व

गांधीजींच्या विचारांचा दृष्टिकोन आजच्या काळात सुद्धा महत्त्वाचा आहे. जरी शहरीकरण अपरिहार्य असलं तरी, गावं आणि शहरीकरण यांचा समतोल साधण्याची गरज आहे. गांधीजींच्या ग्रामस्वराज्य संकल्पनेनुसार, गावांचं स्वयंपूर्णता आणि स्थानिक संसाधनांवर आधारित विकास महत्त्वाचा आहे. गावांमध्ये शिक्षण, आरोग्यसेवा, आणि स्थानिक रोजगाराच्या संधी वाढवणं आवश्यक आहे, जेणेकरून गावांचं शहरीकरण होण्याऐवजी त्यांची आर्थिक आणि सामाजिक उन्नती होईल.

गांधीजींच्या संकल्पनांचा आधार घेत, आपण गावांना शहरीकरणाच्या दिशेने नेण्याऐवजी, त्यांना स्वावलंबी, सशक्त बनवण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. शहरीकरण हा विकासाचा एक भाग असला तरी, गांधीजींनी दिलेलं गावांचं महत्त्व कधीच विसरता येणार नाही.

सध्या गावे शहरीकरणाच्या दिशेने मोठ्या प्रमाणात वाटचाल करत आहेत. माणसांनी आता भौतिक सुखाच्या शोधात जीवनपद्धती बदलली आहे. मोठमोठ्या शहरांमध्ये अत्याधुनिक सुविधांचा वापर करत जगण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. मात्र, या भौतिक सुखांच्या मागे धावत असताना, लोकांच्या जीवनात समाधान आणि आनंद कमी होत चालला आहे. सुखाच्या शोधात असलेली माणसं महिन्यातून एकदा तरी शेती पर्यटन, किंवा कोकणासारख्या निसर्गरम्य ठिकाणी जातात. त्या काही काळाच्या शांततेत समाधान शोधण्याचा प्रयत्न करतात. मात्र, कितीही पैसा खर्च केला तरी खऱ्या आनंदाचं मोल तिथं सापडत नाही.

खरं समाधान आणि आनंद गावांमधल्या साधेपणात आहे. गावातील जीवनशैली ही साधी असली तरी मन:शांती देणारी आहे. कोणतंही भौतिक सुख न मागता, एकमेकांना मदत करणारी, एकोप्याने राहणारी गावं हीच खरी समाधानी जीवनाची ओळख आहेत. माणसांमध्ये परस्पर प्रेम, मदत, आणि सामुदायिक भावना हीच त्या जीवनाची खरी संपत्ती आहे. शहरांमधल्या ताणतणावापासून दूर, गावांचं हे साधं आणि सुंदर जीवन जगण्याचं खरं सुख देणारं आहे.

शहरीकरणामुळे गावखेड्यांमधला हा आनंद हरवत चालला आहे. आपल्याला पुन्हा एकदा गांधीजींच्या विचारांकडे वळून गावांच्या स्वावलंबी आणि समाधानी जीवनशैलीचा विचार करणं आवश्यक आहे. सुख समाधान हे संपत्ती किंवा भौतिक साधनांत नसून, माणसांच्या साधेपणात आणि परस्पर सहकार्याच्या नात्यात आहे.